Wat is een olijflegger of groenlegger?
Een olijflegger, Olive Egger of groenlegger is een kip die olijfkleurige eieren legt. De kleur groen kan variëren van lichtgroen tot zeer donker legergroen. Vooralsnog is de olijflegger nog geen ras. Het zijn hybride kippen, waarbij de olijfkleurige eieren nog niet stabiel groen zijn. Ik hoop dit ras samen met gelijkgestemden te ontwikkelen. Als je op zoek bent naar broedeieren, kuikens of hennen, dan vind je me hier op Marktplaats.
Hoe krijg je een kip zo ver dat ze groene eieren legt?
De meeste rassen kippen leggen witte, beige of licht bruine eieren. Dit zijn ook de eieren die je in de winkel koopt. Er zijn echter ook rassen die andere kleuren leggen, geheel van nature. Ze krijgen dus niet een bepaald soort voer te eten zoals flamingo’s die roze worden door de kreeften die ze eten. Voor dit verhaal zijn er twee kleuren van belang: kippen die blauwe eieren leggen en kippen die zeer donkerbruine eieren leggen. Blauwleggers zijn bijvoorbeeld araucana’s, ameraucana’s, schijndelaars, cream legbars en schwedisch isbars. Donkerbruinleggers zijn marans kippen, barnevelders, welsummers en penedesenca’s. Door een haan van de donkerbruine leggende kippen te kruizen met een hen van de blauwe rassen krijg je een kip die groene eieren legt.
De praktijk
is weerbarstiger. Daarom gaan we verschillende belangrijke punten bij langs om te komen tot vele kippen die donkergroene eieren leggen. Er kunnen veel dingen mis gaan, waardoor je een onnodige omweg maakt. De meest gemaakte fout is het kiezen van de verkeerde haan.
Maranshaan uit zo donker mogelijk ei
De kleuropbouw van het groene ei bestaat uit twee componenten: De binnenkant van de schil is blauw. De buitenste coating is bruin. Blauwleggers leggen een door en door blauw ei. Dit is anders dan bij witte, beige en bruine eieren. Dit zijn aan de binnenkant wit en worden bruin gecoat aan de buitenkant. Wanneer je een blauw ei coat met bruin, dan ontstaat groen. Hoe donkerder de coating, hoe donkerder het groen.
De donkere coating van bijvoorbeeld maranskippen wordt het beste doorgegeven door hanen. Hoe dit precies werkt weet men nog niet, maar dat hanen een cruciale rol spelen in het doorgeven van extreem donkere eieren is wel bekend. In dit artikel kun je er meer over lezen. Het idee is voorlopig zo, dat als je een haan uit een heel donkerbruin ei gebruikt in een kruising, hij die donkere kleur zal doorgeven.
Ik heb gemerkt dat het andersom ook prachtig werkt. Een donker leggende Marans hen is bij mij gedekt door een groenlegger haan met 2 blauwe allelen. Er kwam een hen uit die zeer donkergroen legt. Ik noem haar Olivia. Inmiddels heb ik meerdere Olivia’s gefokt en zijn er broedeieren, kippen en in het eerste halfjaar van het jaar ook kuikens te koop die gegarandeerd zeer donker groen leggen.
Echte blauwlegger hen, geen mix
Een fout die veel gemaakt wordt, is het kiezen van een blauwlegger die niet homozygeus (O/O) blauw vererft. De blauwlegger kan ook heterozygous (O/o) zijn, wat betekent dat ze zowel blauw als bruin kan doorgeven. Als je een originele blauwlegger (O/O) kruist met een bruin of witlegger, krijg je altijd een kip die heterozygous (O/o) is. Door deze genen abracadabra moeten we helaas even heen. Als je namelijk start met een (O/o) kip, dan eindig je vrij snel met veel bruine eieren ipv groene eieren. Start dus altijd met een kip waarvan je zeker weet dat ze een echt blauwlegger is.
Stel, we paren onze blauwlegger hen (O/O) met onze super donker doorgevende marans haan (o/o). Dan noemen we hun kinderen F1 olijfleggers en hebben ze deze genencombinatie (O/o). De grote O is voor blauw, de kleine o is voor bruin. Al deze dochters leggen olijfgroene eieren (afhankelijk van hoe donker de haan doorgeeft).
| blauwlegger hen (O/O) | |||
| O | O | ||
| bruin doorgevende haan (o/o) | o | O/o | O/o |
| o | O/o | O/o | |
Het verhaal zou hier kunnen stoppen, want we hebben nu immers de kip die de mooie groene eitjes legt. Maar sommige mensen willen meer. Sommige mensen willen een olijfkleurig ras ontwikkelen. Die lezen nu verder:
Als we een F1 hen met een F1 haan kruisen, dan krijgen we de gekste uitkomsten. Alle kleurencombinaties van eieren zijn mogelijk. Het is niet zo dat we automatisch olijfgroene eieren krijgen. Dat komt hierdoor:
| F1 hen (O/o) | |||
| O | o | ||
| F1 haan (O/o) | O | O/O | O/o |
| o | O/o | o/o | |
Slechts 25% van de kinderen heeft het dubbele blauwe gen. Zij zullen zeker blauwe, lichtgroene of donkergroene eieren leggen en ook deze genen doorgeven. 50% heeft O/o en kunnen alle kleuren groen of bruin leggen. 25% legt zeker bruine eieren o/o. Het is helaas niet mogelijk aan de buitenkant te zien wie O/O is. Daarom kies je op goed geluk de hennen die de mooiste eieren leggen om mee door te fokken. Je hoopt dat ze O/O zijn en dat ze de blauwe genen daarmee zullen doorgeven.
Stel, je hebt toevallig de juiste hen uitgekozen en neemt een nieuwe F1 haan, dan is dit een manier om te ontdekken of je een goede keuze hebt gemaakt met die hen. Als al haar dochters blauwe of groene eieren leggen, dan was er geen dubbele O/o in het spel, en moet de moederhen O/O zijn geweest:
| F2 hen (O/O) | |||
| O | O | ||
| F1 haan (O/o) | O | O/O | O/O |
| o | O/o | O/o | |
Van deze kinderen zal de helft het blauwe O/O doorgeven. De andere helft helaas niet. En je kunt aan de buitenkant weer niet zien wie wat doorgeeft. Of toch wel?
Haan testen
De haantjes uit het schema hierboven waarvan je denkt dat ze het meeste kans maken O/O te zijn bewaar je en paart ze aan leghorns. Dit moet even flink systematisch gebeuren, zodat je weet wie de vader van welk kind is. Leghorns leggen witte eieren. Als alle dochters van de leghorn en een bepaald haantje groene eieren leggen, dan is die haan O/O. Als sommige dochters echter bruine eieren leggen, dan was papa O/o en kun je hem weg doen (niet in het fokcircuit brengen a.u.b.).
Super donker olijfgroen ontwikkelen
Een ander aspect van de olijfgroene eieren is de mate van donkerheid. Stel dat je de kleur groen nog wat aan de lichte kant vindt. Dan is het mogelijk het hennetje te paren met een maranshaan ipv een F1 haan. De helft van de hennetjes zal een donkerder groen ei leggen en de andere helft een gewoon bruin ei. De donkergroen leggende hennetjes worden BC1 genoemd. Backcross 1. Zo’n backcross kun je vaker uitvoeren en zo krijg je BC2 en BC3. Genetisch staat een BC gelijk aan een F1. Als je dus een BC3 kruist met een F1, dan heb je F2. Het is handig om eerst de eieren zo donker mogelijk te maken en dan pas stabiliteit te ontwikkelen volgens de vorige schema’s. Eieren zijn gemakkelijker lichter te krijgen dan donkerder. Zodra je namelijk weer een maranshaan moet gebruiken om je eieren donkerder te krijgen, voeg je weer bruin o/o bloed toe aan je lijn. Dan begint het raden naar de geschikte hennen weer op nieuw. In het schema wat Steve Neumann ontwikkeld heeft kun je zien welke opties er mogelijk zijn.
| F1 hen (O/o) | |||
| O | o | ||
| bruin doorgevende haan (o/o) | o | O/o | o/o |
| o | O/o | o/o | |
Clan breeding
Hoe krijg je nu dat olijfleggende ras? Ik werk alleen met onverwante dieren, zodat de hoeveel eieren die de kippen leggen niet afneemt door inteelt. Voor het opzetten van een lijn om een O/O haan en een andere lijn voor een O/O hen heb je veel dieren en helaas ook veel kabaal makende hanen nodig. Daarom is samenwerking zo handig. Het clan breeding systeem is een manier van paren, waarbij de mate van inteelt minimaal is. Stel je bent met 3 kippeneigenaren die alle 3 een O/O olijfdoorgevende haan en O/O olijfleggende hen hebben. Dan maak je 3 koppeltjes en geeft ze een code kleur, bijvoorbeeld geel, rood en blauw.
In het eerste jaar paart de gele haan met de gele hen, de rode haan met de rode hen en de blauwe haan met de blauwe hen. Elke eigenaar selecteert uit deze kuikens de beste hennen en haan. In het tweede jaar schuiven de nieuwe hanen allemaal een kleur door. De oude hanen mogen niet meer meedoen met het systeem. De gele haan paart met de rode hen, de rode haan met de blauwe hen, de blauwe haan met de gele hen. De kuikens die ontstaan, horen bij de kleur van de moeder. In het derde jaar gaat de nieuwe gele haan weer naar de nieuwe rode hen, etc. Zo kun je heel wat jaren doorgaan. In de tussentijd zijn er waarschijnlijk meer mensen bij gekomen die hun eigen lijn ontwikkeld hebben en willen participeren in het project. Zij krijgen een nieuwe kleur toegewezen en draaien zo mee. Zo ontwikkelen we gezamenlijk het olijfleggerras. Wanneer het ras stabiel is, kun je ook op veerkleur selecteren.
Bonus fouten die je kunt voorkomen
Fouten die ik gemaakt heb: Ik heb eens broedeieren uit Duitsland besteld die helaas niet door de gevraagde maranshaan bevrucht bleken, maar door een araucana. De eigenaar van de hen had het kipje op mijn verzoek bij de araucana haan weggehaald en bij een maranshaan geplaatst en we zouden twee weken wachten met het rapen van eieren. De maranshaan was erg geïnteresseerd in het kipje, maar zij niet zo in hem. Ze heeft het araucana zaad van de haan waar ze eerst mee liep een maand lang opgespaard. Alle 15 eieren die na 2 weken verzameld zijn waren bevrucht met haar favoriete araucana haan. Ik neem dus voortaan een wachttijd van een maand, voordat ik de eieren verzamel. Er kwamen wel prachtig parelgrijze kipjes uit die ontzettend leuke lichtgroene eitjes leggen.
Het broedeieren halen uit Duitsland pakt ook niet altijd even goed uit. Van bovengenoemde eieren kwamen er 5 uit. Van 19 andere Duitse eieren kwamen er 2 uit.
Donkere eieren uitbroeden gaat überhaupt wat lastiger dan bij gewone eieren. De donkerbruine coating zorgt er voor dat er te weinig water uit de eieren verdampt tijdens het broedproces. Daarom kun je maranseieren en olijfkleurige eieren het beste uitbroeden zonder wat in de broedmachine te doen. De luchtvochtigheid zal dan zo rond 35% liggen. Om te checken of ze niet te hard uitdrogen kun je de eieren wegen. M.b.v. dit schema kun je zien of je luchtvochtigheid goed zit. Vanaf dag 18 mag de luchtvochtigheid flink om hoog, rond de 80%.
De broedmachine mag pas open als alles uitgekomen is of nadat het eerste kuiken 48 uur oud is. Komt er eerder een vlaagje lucht bij, dan verkleefd de vochtigheid in het ei direct en wordt het een soort taai gel. Het kuiken wordt dan vastgeplakt aan de schaal. Mocht het kuiken dan toch nog levend weten uit te komen, dan zijn de pluisveertjes verkleefd en afgerukt. Het kuiken blijft er nat uitzien, terwijl het in feite helemaal opgehard gel is. Kortom, zielig. Gewoon dicht laten die broedmachine. Weet ik inmiddels uit ervaring.